Kanun: Türk Musikisinin İnce Dokunuşu

Kanun Nedir? Yapısı ve Özellikleri

Kanun, Türk musikisinin en karakteristik ve büyüleyici telli çalgılarından biridir. Genellikle üçgen biçiminde, geniş ve düz bir gövdeye sahiptir. Üzerinde yüzlerce tel bulunur ve bu teller, parmak uçlarına takılan mızraplarla (tezene) çalınır.

• Yaklaşık 72 ila 84 arasında telden oluşur.

• Teller, uzunluklarına ve kalınlıklarına göre farklı sesler çıkarır.

• Kanunun ayarını yapmak için üzerinde bulunan mandallara (pes) basılır. Bu sayede mikrotonlar ve makam geçişleri sağlanır.

Kanunun Tarihçesi ve Kökeni

• Kanun, Orta Doğu kökenli bir enstrümandır ve Arap müziği ile Mezopotamya kültüründen Türk musikisine geçmiştir.

• Osmanlı saraylarında klasik müziğin vazgeçilmez sazlarından olmuştur.

• 16. yüzyıldan itibaren bugünkü şekline yakın yapılarak yaygınlaşmıştır.

• İsmini Arapça “kanun” (kural, düzen) kelimesinden alır; çünkü müzikteki düzen ve sistemin simgesi sayılır.

Kanunun Türk Musikisindeki Yeri

• Kanun, hem solo hem de toplu icralarda ön plandadır.

• Klasik Türk musikisinde makamların incelikle işlenmesinde en önemli enstrümanlardan biridir.

• Makamsal geçişlerin ve süslemelerin en zarif biçimde ifade edildiği çalgıdır.

• Aynı zamanda tasavvuf musikisinde ve halk müziği orkestralarında da önemli yer tutar.

Kanun Nasıl Çalınır?

• Parmak uçlarına takılan tezene ile teller çekilir veya vurulur.

• Çalıcı, ayakla da kullanılan mandalları kontrol ederek tellerin perdesini mikrotonlara göre ayarlar.

• Bu sayede, klasik makamlar ve özel süslemeler mümkün olur.

• Kanun, teknik olarak zor ve yüksek ustalık gerektiren bir enstrümandır.

Ünlü Kanun Üstatları

• İsmail Dede Efendi (besteci ve kanun virtüözü, Osmanlı klasik müziğinin efsanevi ismi)

• Necdet Yaşar (kanun ve tambur ustası, önemli eğitmen)

• İbrahim Tatlıses (her ne kadar türkücü olsa da kanun eşliğinde eserler yorumlamıştır)

• Güngör Şentürk (kanun sanatçısı ve eğitimcisi)

Kanunun Kullanıldığı Önemli Eserler

• Osmanlı Saray müziği eserleri

• Klasik Türk müziği taksimleri

• Tasavvuf musikisi ilahileri

• Geleneksel türkülerde ve halk müziği eserlerinde

Kanun ile İlgili İlginç Bilgiler

• Kanunun akord sistemi, makamların ince farklılıklarını seslendirmek için özel olarak tasarlanmıştır.

• Özellikle peşrev, saz semaisi gibi klasik formlarda önemli rol oynar.

• Her telin farklı ve özgün bir sesi vardır, bu da kanunu zengin ve çok katmanlı kılar.