Nüzhe ve Kanun-u Müresse’i Müdevver: Klasik Türk Musikisinde Özel Terimler

Nüzhe Nedir?

Nüzhe, Nüzhe, Osmanlı klasik müziğinde kullanılan, yaygın olmayan, küçük boyutlu bir telli çalgıdır. Hem yapısı hem sesiyle kendine has özellikleri vardır.

• Gövdesi genellikle tahta olup, küçük ve hafiftir.

• Telleri ince ve sayıca azdır.

• Çalımı, mızrap ya da parmakla olabilir.

• Ses rengi, ince ve zariftir; tiz tınılarıyla dikkat çeker.

Tarihçesi ve Kökeni

• Osmanlı saray müziği içinde 16. ve 17. yüzyıllarda bazı enstrüman listelerinde geçer.

• Anadolu ve Orta Doğu telli enstrüman geleneğinden türemiştir.

• Özellikle harem müziği ve küçük oda müziklerinde kullanılmıştır.

• Günümüzde artık yaygın değildir, ancak müzik tarihçileri tarafından araştırılmaktadır.

Nüzhenin Müzikteki Yeri

• Saray müziği ve Klasik Türk müziği repertuarında nadir olarak tercih edilmiştir.

• Küçük boyutu ve hafif sesi sebebiyle, diğer büyük sazların yanında tamamlayıcı enstrüman olarak çalınmıştır.

• Makam müziğinde nazik ve zarif tınılar için ideal bir sazdır.

Nüzhe ve Benzer Enstrümanlar

• Yaylı tambur ve lavta gibi telli sazlarla bazı ortak özellikler taşır.

• Ancak yapısı ve ses karakteri bakımından kendine özgüdür.

• Günümüz müzik enstrümanları arasında nadiren karşılaşılır.

Kanun-u Müresse’i Müdevver Nedir?

Kanun-u Müresse’i Müdevver, klasik müzik enstrümanlarından kanunun özel bir çeşidi ya da varyantı olarak tanımlanır. Kelime anlamı ve yapısına göre:

• Kanun: Önceki mesajlarda detaylandırdığımız telli, mızrapla çalınan enstrüman.

• Müresse’i: Arapça kökenli bir kelime olup “yaylı”, “çekişli” gibi anlamlara işaret eder.

• Müdevver: “Yuvarlak, dairesel” anlamındadır.

Yani, Kanun-u Müresse’i Müdevver, yaylı (mızrap değil yayla çalınan) ve yuvarlak gövdeli kanun çeşidi olarak tanımlanabilir.

Tarihsel ve Teknik Açıklama

• Bu enstrüman, klasik kanunun yayla çalınan versiyonuna ya da yuvarlak (silindirik) gövdeli özel bir çeşidine işaret eder.

• 18. ve 19. yüzyıl Osmanlı müziğinde çeşitli varyantları görülür.

• Ses kalitesi ve çalım tekniği klasik kanuna göre farklılık gösterir.

Müziğimizdeki Yeri

• Özellikle tasavvuf müziği ve belirli makam icralarında tercih edilmiştir.

• Kanunun daha yumuşak, yaylı bir ses vermesi, duygusal ve mistik müziklerde önemli olmuştur.

• Günümüzde nadiren kullanılır, ancak müzik tarihçisi ve etnomüzikologların çalışmalarıyla belgelenmiştir.

Sonuç

Nüzhe ve Kanun-u Müresse’i Müdevver, klasik Türk musikisinin zenginliğini ve çeşitliliğini gösteren terimlerdir. Bunları bilmek, Osmanlı müziğinin inceliklerini ve enstrüman çeşitliliğini anlamak için önemlidir.